Τι είναι η σχολική βία και ο εκφοβισμός και ποιες οι μορφές του
Το φαινόμενο της σχολικής βίας και του εκφοβισμού αν και δεν είναι καινούριο , λαμβάνει παγκοσμίως ανησυχητικές διαστάσεις . Η Πολιτεία , οι εκπαιδευτικοί και οι γονείς πρέπει να είναι σε επαγρύπνηση , καθώς οι συνέπειες στην ζωή του μαθητή μπορεί να είναι πολύ σοβαρές ,τόσο στην ψυχοσυναισθηματική του ανάπτυξη , όσο και στη διαδικασία της μάθησης.
Εδώ , θα αναφερθώ στην ακραία παραβατικότητα που παρατηρείται από ομάδες ανήλικων σε πανελλήνιο επίπεδο και κυρίως στην Αττική . Η επιθετικότητα και η βία προς ανθρώπους ή ζώα , η σύγκρουση με κάθε μορφής εξουσία , η ανυπακοή σε κοινωνικούς κανόνες , τα ψέματα , οι κλοπές , οι βανδαλισμοί κ.α , οφείλονται κυρίως σε οικογενειακούς παράγοντες . (Γεράσιμος Κολαΐτης , καθηγητής Παιδοψυχιατρικής) . Σε άλλο άρθρο θα αναλύσουμε τις αντικοινωνικές αυτές πράξεις βίας από ανήλικους , αλλά δεν πρέπει να τις συγχέουμε με την σχολική βία και τον εκφοβιβμό , όσο κι αν κάποιες φορές έχουν κοινά αποτελέσματα.
Τι είναι σχολικός εκφοβισμός : Είναι μία κατάσταση στην οποία εκτελείται εσκεμμένη , απρόκλητη , συστηματική και επαναλαμβανόμενη βία και επιθετική συμπεριφορά με σκοπό την επιβολή , την καταδυνάστευση και την πρόκληση σωματικού και ψυχικού πόνου σε συμμαθητές από συμμαθητές τους , στο πλαίσιο μιας διαπροσωπικής σχέσης που χαρακτηρίζεται από δυσαναλογία εξουσίας , εντός και εκτός σχολείου. Βάσει του ορισμού του σχολικού εκφοβισμού τίθενται τα εξής κριτήρια για την οριοθέτηση του εν λόγω φαινομένου :
- Απρόκλητη και εσκεμμένη αρνητική πράξη/επιθετική συμπεριφορά
- Επανάληψη
- Ανισορροπία δύναμης και εξουσίας
- Αρνητικές επιπτώσεις και αποτελέσματα
Από τα παραπάνω φαίνεται πως όλες οι μορφές μαθητικής επιθετικότητας , δεν αποτελούν πάντα μορφή εκφοβιστικής συμπεριφοράς , όπως για παράδειγμα , εάν πρόκειται για μεμονωμένα περιστατικά (καυγάς στο πλαίσιο ενός παιχνιδιού) , τα εμπλεκόμενα μέλη χαρακτηρίζονται από ίση δύναμη κ.τ.λ. (Αντωνίου 2008)
Μορφές σχολικής βίας και εκφοβισμού : Η σχολική βία και ο εκφοβισμός μπορεί να εκδηλωθεί με άμεσες μορφές ή έμμεσες . Οι άμεσες μορφές είναι πιο εύκολα αναγνωρίσιμες , ενώ οι έμμεσες χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής και παρατήρησης εκ μέρους των εκπαιδευτικών και των γονέων.
Α. ΛΕΚΤΙΚΟΣ : Αποτελεί μία άμεση μορφή εκφοβισμού που περιέχει :
- Υβριστικές ή περιπαικτικές εκφράσεις
- Παρατσούκλια
- Πειράγματα
- Απειλές , εκβιασμοί
- Αγενή σχόλια και ειρωνεία ή άλλου είδους κοροϊδευτικές και σαρκαστικές εκφράσεις
Β. ΣΥΝΑΙΣΘΑΜΑΤΙΚΟΣ : Πρόκειται κυρίως για έμμεση μορφή εκφοβισμού , που περιλαμβάνει :
- Απειλές , εκβιασμούς
- Διάδοση κακοηθών και ψευδών φημών
- Υβριστικές ή περιπαιχτικές εκφράσεις για τη φυλή , την εθνικότητα , τη θρησκεία , την ταυτότητα αναπηρίας , τη σεξουαλική ταυτότητα
- Επιδιωκόμενη απομάκρυνση των φίλων
- Απομόνωση
- Άσκηση πίεσης από τους συμμαθητές
(Europe’s antibullying campaign)
Γ. ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΟΣ : Πρόκειται για έμμεση μορφή εκφοβισμού όπου τα θύματα βιώνουν εσκεμμένα , σε μεγάλη συχνότητα , αποκλεισμό από κοινωνικές ομάδες ή ομαδικές δραστηριότητες , κοινωνική απομόνωση , αποκλεισμό από το παιχνίδι στα διαλείμματα. Επίσης , μπορεί τα θύματα να είναι αποδέκτες δυσφήμισης και κακοπροαίρετων κουτσομπολιών.
Δ. ΣΩΜΑΤΙΚΟΣ : Αποτελεί μια άμεση μορφή εκφοβισμού , η οποία αφορά σε :
- Άσκηση φυσικής βίας (χτυπήματα , τσιμπήματα , δαγκωνιές , σπρωξίματα ,τρικλοποδιές , γρονθοκοπήματα)
- Καταστροφή ή κλοπή προσωπικής περιουσίας
Ε . ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ : Ο κοινωνικός εκφοβισμός μπορεί να είναι άμεσος ή έμμεσος και αφορά στον σκόπιμο αποκλεισμό των μαθητών από κοινωνικές δραστηριότητες ή άσκηση επιρροής στην ομάδα των συνομηλίκων , ώστε να αισθανθούν αντιπάθεια για το θύμα.
ΣΤ. ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΣ : Πρόκειται για μία μορφή σεξουαλικής παρενόχλησης , η οποία εκδηλώνεται με :
- Υβριστικά σχόλια ή πειράγματα σεξουαλικού περιεχομένου
- Ανήθικες χειρονομίες
- Ανεπιθύμητα αγγίγματα
- Δημοσιοποίηση περιπαιχτικών σεξουαλικών σκίτσων
- Σεξουαλική επίθεση
Ζ. ΡΑΤΣΙΣΤΙΚΟΣ : Πρόκειται για εκδήλωση λεκτικής , συναισθηματικής ή και σωματικής βίας που στόχο έχει να προσβάλει το θύμα λόγω :
- Της καταγωγής του
- Της κοινωνικής τάξης του
- Της οικονομικής κατάστασης της οικογένειάς του
- Τη διαφορετικότητά του από το σύνολο της πλειοψηφίας
Η. ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ BULLYING / CYBER BULLYING : Γίνεται μέσω της χρήσης ηλεκτρονικών υπολογιστών , κινητών τηλεφώνων και άλλων ηλεκτρονικών συσκευών. Εμφανίζεται συχνότερα σε ιστότοπους όπου συγκεντρώνεται μεγάλος αριθμός εφήβων. Εκδηλώνεται με :
- Αποστολή υβριστικού ή απειλητικού υλικού
- Δημοσίευση μη κολακευτικών φωτογραφιών , χωρίς συναίνεση
- Διάδοση ανυπόστατων φημών μέσω e-mails , MMS , SMS
- Τον αποκλεισμό ενός ατόμου από μία διαδικτυακή ομάδα
- Επαναλαμβανόμενες κλήσεις από κινητό από άγνωστο νούμερο
- Υποκλοπή στοιχείων λογαριασμού και αποστολή μηνυμάτων σε άλλους χρήστες ((Γάκη & Αντωνίου, 2014∙ Μέλλου & Αντωνίου, 2013)
(Europe’s antibullying campaign)
Επειδή στη σημερινή εποχή η πληροφορία που δεχόμαστε είναι πολλή και πολλές φορές χωρίς να υπάρχει η κατάλληλη γνώση , είναι λογικό οι γονείς να «χάνονται» μέσα σε όλη αυτή την πληροφόρηση. Τα παραπάνω στοιχεία , μας βοηθούν , αρχικά να γνωρίσουμε το φαινόμενο της σχολικής βίας και του εκφοβισμού και να το αναγνωρίσουμε , εάν συμβεί , στην περίπτωση του παιδιού μας . Το 2ο μέρος θα αφορά το προφίλ των άμεσα εμπλεκόμενων μελών και τις ψυχολογικές συνέπειες.
*Το υλικό αντλήθηκε από το Ίδρυμα Θεμιστοκλή και Δημήτρη Τσάτσου-Κέντρο Ευρωπαϊκού Συνταγματικού Δικαίου
