Ποιοι παράγοντες συμβάλλουν στην εμφάνιση ή στην ενίσχυση του εκφοβισμού και ποιες λύσεις βοηθούν στην εξάλειψη του φαινομένου
Παράγοντες που συμβάλλουν στην εμφάνιση και στην ενίσχυση της παιδικής επιθετικής συμπεριφοράς
Παρουσιάζεται ένα μεγάλο εύρος ως προς τους παράγοντες που επηρεάζουν και δρουν αποφασιστικά στην κοινωνικοποίηση του ατόμου και που μπορούν να ερμηνεύσουν την εμφάνιση φαινομένων επιθετικής συμπεριφοράς των παιδιών (Αντωνίου, 2004.Αντωνίου, Ντόφη & Παππά, 2013).
Σε επίπεδο οικογένειας
Η οικογένεια ως πρωτογενής ομάδα αποτελεί τον κατεξοχήν και πρώτιστο κοινωνικοποιητικό παράγοντα, που επιδρά στη διαμόρφωση της προσωπικότητας του ατόμου και λειτουργεί ως πρωτεύον πλαίσιο για τη μίμηση συμπεριφορών. Στο πλαίσιο της οικογένειας και μέσα από τη διαρκή σχέση αλληλεπίδρασης του παιδιού με τα άτομα που συγκροτούν το οικογενειακό του περιβάλλον, το νεαρό άτομο θα αποκτήσει τις πρώτες παραστάσεις και μια πρώτη αντίληψη σχετικά με κοινωνικά αποδεκτές και μη αποδεκτές συμπεριφορές. Οι γονείς αποτελούν τα αρχικά πρότυπα συμπεριφοράς, τα οποία θα εσωτερικεύει το παιδί και θα επηρεάσουν σημαντικά τη διαμόρφωση της προσωπικότητάς του, αλλά και τις σχέσεις του με άλλα άτομα και τη συμπεριφορά του απέναντι σ’ αυτά. Η γονική συμπεριφορά είτε άμεση είτε έμμεση απέναντι στο παιδί παίζει καταλυτικό ρόλο στη διαμόρφωση των προσωπικών αξιών, στάσεων και συμπεριφορών που θα υιοθετήσει το παιδί (Αντωνίου, 2006).
Δεδομένου ότι στο πλαίσιο της οικογένειας, η επιθετική συμπεριφορά αφομοιώνεται ως μαθησιακή λειτουργία, αναφέρονται παρακάτω μερικές από τις γονικές ενέργειες-συμπεριφορές που φέρουν αρνητικές συνέπειες στην κοινωνικοποίηση του παιδιού:
αυταρχισμός, επιβολή αυστηρών τιμωριών
χρήση βίας για την επίλυση προβλημάτων
χαμηλές προσδοκίες για το μέλλον του παιδιού και απόρριψη
ανεκτικότητα των γονέων στη βίαιη συμπεριφορά των παιδιών
επίρριψη άδικων ευθυνών
έλλειψη θέσπισης ορίων για τα παιδιά
έλλειψη χρόνου, αλλά και διάθεσης για ουσιαστική επικοινωνία και
συμμετοχή στα προβλήματα των παιδιών
χρήση ειρωνείας και προσβολών αντί διαλόγου
συναισθηματική παραμέληση
έλλειψη παροχής ασφάλειας
απρόβλεπτη συμπεριφορά των γονιών μεταξύ υπερβολικής αυστηρότητας και
υπερβολικής επιείκειας
έλλειψη ηθικών αναστολών
διάσπαση της δομικής λειτουργίας της οικογένειας (διαζύγιο, απώλεια ενός
γονέα, χωριστή διαβίωση)
Σε επίπεδο σχολείου
Ενώ η κοινωνικοποίηση του παιδιού ξεκινά από την οικογένεια, η συνέχισή της λαμβάνει χώρα στο σχολικό περιβάλλον, όπου το νεαρό άτομο μαθαίνει να συνυπάρχει με τους άλλους μέσα σε οργανωμένα κοινωνικά πλαίσια και υπό την επιβολή θεσμικών κανόνων. Προκειμένου, όμως, να προσαρμοστεί επιτυχώς το παιδί στη σχολική πραγματικότητα, απαιτείται η πλήρης ταύτισή του με τον κοινωνικό ρόλο που καλείται ν’ αναλάβει μέσω των σχολικών απαιτήσεων και την πλήρη αποδοχή του συστήματος. Στη συνέχεια αναφέρονται οι βασικότεροι παράμετροι του εκπαιδευτικού
συστήματος που συνδέονται με την επιθετική συμπεριφορά των παιδιών:
Μονοδιάστατος ρόλος του σχολείου σε μεταδότη γνώσεων
Ανταγωνιστικότητα και έλλειψη συνεργασίας στη μάθηση
Έμφαση στην κάλυψη της ύλης και επιβολή ενός μετρικού συστήματος
αξιολόγησης
Έμφαση σε ακαδημαϊκές επιδόσεις, κάνοντας αισθητή τη διάκριση μεταξύ των
μαθητών με καλές και κακές επιδόσεις
Έλλειψη κώδικα συμπεριφοράς και συνολικής σχολικής πολιτικής
Μετάδοση στερεότυπων γνώσεων και απουσία δημιουργικών μαθημάτων που
άπτονται των αναγκών των εφήβων
Αδιαφορία ή ανοχή στη βίαιη συμπεριφορά
Μειωμένο ενδιαφέρον των εκπαιδευτικών για τη συναισθηματική ζωή των
παιδιών
Έλλειψη συμμετοχής γονέων στη σχολική ζωή
Μη συμμετοχή των μαθητών στην εκπαιδευτική διαδικασία
Έλλειψη συνεργασίας και αλληλοσεβασμού μεταξύ του εκπαιδευτικού
προσωπικού
Κακές κτιριακές εγκαταστάσεις και μεγάλος αριθμός μαθητών.
Σε επίπεδο του ευρύτερου κοινωνικού περιβάλλοντος
Βάσει της διαπίστωσης ότι η σχολική βία αντανακλά την αποτυχία της κοινότητας στα σχολεία, η αύξηση των κρουσμάτων σχολικού εκφοβισμού που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια μας οδηγεί στην ανάγκη διερεύνησης και ερμηνείας των κοινωνικών παραγόντων που ευθύνονται για την εκδήλωση επιθετικής συμπεριφοράς. Στη συνέχεια αναφέρονται μερικοί από τους βασικότερους:
Ραγδαία αύξηση της φτώχειας και διάσπαση του κοινωνικού ιστού
Υψηλά επίπεδα ανεργίας
Υψηλά επίπεδα εγκληματικότητας
Κοινωνικές ανισότητες
Προβολή υπέρμετρης βίας στα ΜΜΕ
Έλλειμμα στις διαπροσωπικές σχέσεις με την πολύωρη απασχόληση με
ηλεκτρονικά παιχνίδια και ψηφιακά μέσα επικοινωνίας (smart-phones, tablets
κλπ.)
Κοινωνικές νόρμες με ανοχή στη βία (π.χ. χουλιγκανισμός)
Σύγχρονα πρότυπα των νέων(τραγουδιστών, ηθοποιών κ.α.) που παρουσιάζουν επιθετική συμπεριφορά
Επίπεδα δράσεων Προγραμμάτων πρόληψης και αντιμετώπισης
Τα τελευταία χρόνια λειτουργούν αποτελεσματικά Προγράμματα πρόληψης και αντιμετώπισης της ενδοσχολικής βίας και του εκφοβισμού σε διάφορες χώρες. Έχει αποδειχθεί πως είναι αποτελεσματικά, διότι υιοθετούν συνήθως την Κοινωνική- Οικοσυστημική Προσέγγιση. Έτσι, στις παρεμβάσεις εμπλέκονται όλοι. Ειδικότερα, τα συνήθη επίπεδα δράσεων των Προγραμμάτων αυτών είναι τα εξής:
το επίπεδο της κοινότητας
το επίπεδο της οικογένειας
το επίπεδο του σχολείου
το επίπεδο της τάξης
το επίπεδο της ομάδας των συνομηλίκων
το επίπεδο του ατόμου (παιδιά και έφηβοι).
Τα ελληνικά σχολεία δε διαθέτουν κοινωνικές υπηρεσίες ή κάποια δομημένη συνεργασία με υπηρεσίες της κοινότητας για την προσέγγιση των οικογενειών των παιδιών και για τη διαπίστωση ενδεχομένων προβλημάτων που αυτές αντιμετωπίζουν. Από την άλλη πλευρά, μέχρι τώρα στην Ελλάδα έχουν πραγματοποιηθεί ορισμένες προσπάθειες πρόληψης και αντιμετώπισης της σχολικής βίας και του εκφοβισμού.
Το παραπάνω υλικό αντλήθηκε από το Ίδρυμα Θεμιστοκλή και Δημήτρη Τσάτσου – Κέντρο Ευρωπαϊκού Συνταγματικού Δικαίου
ΤΙ ΜΠΟΡΕΙΣ ΝΑ ΚΑΝΕΙΣ ΩΣ ΓΟΝΕΑΣ
Παραπάνω παρουσιάστηκαν οι παράγοντες που επηρεάζουν ή δημιουργούν το φαινόμενο σε επίπεδο οικογένειας. Αν τους διαβάσουμε με προσοχή και αντιληφθούμε κοινά χαρακτηριστικά στη δική μας οικογένεια , τότε πρέπει να λάβουμε μέτρα. Επίσης το κοινωνικό πλαίσιο που το παιδί μεγαλώνει , επηρεάζει τη συμπεριφορά του . Οι παράγοντες που το επηρεάζουν αρνητικά , πρέπει να εξαλειφθούν. Δεν είναι ανάγκη να βλέπει ειδήσεις , για παράδειγμα ένα παιδί 8 ετών. Μπορούμε να συζητήσουμε μαζί του τα νέα και να αναφέρουμε κυρίως ευχάριστες ειδήσεις. Η συζήτηση με τα παιδιά είναι πολύ σημαντική. Τα παιδιά πρέπει να νιώθουν την ασφάλεια , ώστε να μας εκμυστηρεύονται αυτά που τα απασχολούν . Πρέπει να ακούμε με προσοχή τα νέα τους και να δίνουμε σημασία σε όσα έχουν να μας πουν. Είναι σημαντικό να μεγαλώνουμε παιδιά με αυτοπεποίθηση, χωρίς να προσπαθούν να επιβάλουν την γνώμη τους. Πρέπει να μάθουν να αγαπούν τον εαυτό τους , μέσα από τις ατέλειές τους .Ποιος δεν έχει; Είναι σημαντικό το πρότυπο για όλα αυτά, να έχουν εμάς τα παιδιά. Εάν άλλα τους διδάσκουμε και άλλα κάνουμε , η αποτυχία θεωρείται δεδομένη. Εάν νιώθουμε ότι δεν μπορούμε να τα καταφέρουμε μόνοι μας οι γονείς , η βοήθεια ενός ειδικού κρίνεται αναγκαία.
Στα σχολεία δεν υπάρχει δομημένη συνεργασία με υπηρεσίες της κοινότητας ή του υπουργείου για την προσέγγιση των οικογενειών και των προβλημάτων που αυτές αντιμετωπίζουν ,όπως μόνιμη ψυχολόγος και κοινωνική λειτουργός. Όμως υπάρχουν καταρτισμένοι δάσκαλοι και ο Διευθυντής του σχολείου. Εκείνοι , διαθέτουν τις γνώσεις και ,αν χρειαστεί , θα απευθυνθούν στην κατάλληλη βοήθεια. Αυτό όμως προϋποθέτει τη συνεργασία του γονέα. Αρχικά , όποια αλλαγή παρατηρήσει στη συμπεριφορά ή στην ψυχολογία του παιδιού του , πρέπει να απευθυνθεί στο σχολείο. Επίσης , ο δάσκαλος ή ο διευθυντής “κρούουν τον κώδωνα” για συμπεριφορές παιδιών και πρέπει να δώσουμε σημασία. Καθημερινά αντιμετωπίζουμε μικρές διαφωνίες μαθητών που τις περισσότερες φορές λύνονται σύντομα. Για να φτάσει ο δάσκαλος στο σημείο να μας μιλήσει για τη συμπεριφορά του παιδιού μας , σημαίνει ότι είναι επαναλαμβανόμενη και πρέπει να ενεργήσουμε. Εάν υπάρξει φαινόμενο σχολικής βίας και εκφοβισμού , ακολουθούνται κάποια συγκεκριμένα βήματα και συνεργασία με εξειδικευμένους λειτουργούς. Από εκεί και πέρα γίνονται παρεμβάσεις στην οικογένεια , στο σχολείο αλλά και στο κοινωνικό περιβάλλον των μαθητών. Εύχομαι τα φαινόμενα σχολικής βίας και εκφοβισμού να εκλείψουν στα σχολεία , γιατί ο μαθητής έρχεται στο σχολείο για να λάβει Γνώση αλλά και να περνάει όμορφα!
